Een spuitje tegen gehoorverlies
In het kort
- Momenteel zijn patiënten met genetische gehoorschade aangewezen op hoorapparaten of cochleaire implantaten (een elektronisch apparaat dat deels intern geïmplanteerd wordt). Hiermee wordt hun gehoor echter nooit volledig hersteld.
- Daar brengt gentherapie verandering in. Dorien Verdoodt onderzoekt hoe mensen met de erfelijke ziekte DFNA9, die tot gehoor- en evenwichtsverlies leidt, preventief kunnen worden geholpen met een injectie die het defecte stukje DNA in hun binnenoor verwijdert.
Slecht horen voorkomen met een injectie? Het klinkt haast als sciencefiction, maar voor minstens één specifieke aandoening wordt dit steeds meer werkelijkheid. We spreken doctor in de medische wetenschappen Dorien Verdoodt (Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) over haar onderzoek naar een gloednieuwe behandeling voor genetisch gehoor- en evenwichtsverlies – een behandeling die tot voor kort niet voor mogelijk werd gehouden.
Slechte stukjes DNA “wegknippen”
Binnen de onderzoeksgroep Resonant Labs van UAntwerpen zoekt Dorien Verdoodt samen met Vincent Van Rompaey naar oplossingen voor patiënten met DFNA9. “DFNA9 staat voor Deafness Autosomal Dominant 9”, legt Verdoodt uit. “Het is een erfelijke ziekte die leidt tot gehoor- en evenwichtsverlies. In tegenstelling tot bijvoorbeeld gehoorschade na blootstelling aan te luide muziek, is de schade bij DFNA9 dus genetisch. Patiënten erven van hun ouders een genmutatie in het binnenoor die vanaf hun dertigste tot gehoor- en evenwichtsverlies leidt. De ziekte is bovendien progressief: de symptomen worden steeds erger, eindigend met volledige doofheid.”
We spuiten een specifiek eiwit in in het binnenoor van de patiënt. Dat eiwit vindt het defecte stukje DNA en knipt dat weg.
Voorlopig zijn deze patiënten aangewezen op hoorapparaten en cochleaire implantaten. “Die brengen het gehoor echter nooit terug op het oorspronkelijke niveau”, zegt Verdoodt. “Bovendien zijn ze voor bepaalde geluidssignalen, zoals muziek, niet ideaal. En voor evenwichtsverlies is er nog geen oplossing op de markt.” Daarom ontwikkelt ze samen met haar collega’s van UAntwerpen en Radboud Universiteit Nijmegen een methode om het originele gehoor en evenwicht te behouden. “We spuiten een specifiek eiwit in het binnenoor van de patiënt. Dat eiwit vindt het gemuteerde stukje DNA en knipt dat als het ware weg. Die knip wordt vanzelf door het lichaam hersteld.”
Belangrijk is wel om de behandeling preventief toe te passen, dus vóórdat de symptomen tot uiting komen. “Of de methode ook gehoor- en evenwichtsverlies kan terugdraaien, weten we namelijk nog niet”, zegt Verdoodt. “Daarom kunnen potentiële patiënten zich vanaf hun achttiende laten testen op DFNA9. Zij kunnen uit hun familiegeschiedenis afleiden of ze risico lopen, omdat het een erfelijke en dominante aandoening is. Hun ouders kunnen geen drager zijn zonder zelf ook symptomen te vertonen.”
Een gloednieuwe methode
Met deze behandeling voor genetisch gehoor- en evenwichtsverlies waagt Verdoodt zich op hoogst innovatief terrein. De onderliggende CRISPR-Castechniek om in DNA te knippen werd pas zo’n tien jaar geleden ontdekt, en in 2020 bekroond met de Nobelprijs voor de Scheikunde. Slechts op enkele plekken ter wereld wordt CRISPR-Cas al gebruikt om slechte mutaties uit DNA weg te knippen in het binnenoor. En in België alleen aan UAntwerpen, door het team van Verdoodt.
Omdat de onderliggende techniek zo nieuw is, bevindt ook het onderzoek van Verdoodt zich nog in de laboratoriumfase. “Dat betekent dat we nog niet op menselijke patiënten testen. Wel voeren we al proeven met muizen uit. Die resultaten zijn veelbelovend.” Of er nog veel moet gebeuren voordat de methode in de praktijk mag worden ingezet? Verdoodt knikt. “Eerst moeten de muizentests aantonen of de techniek veilig en effectief is. Daarna kunnen we overgaan tot klinische studies op mensen. Die verlopen steevast in verschillende fasen. Pas als die resultaten goed zijn, kan de behandeling in de praktijk worden gebracht. Maar dat duurt zeker nog enkele jaren.”
Hoop voor patiënten
Eén groep mensen die alvast reikhalzend uitkijkt naar dat moment, zijn de Nederlandse en Vlaamse DFNA9-patiënten, die zich verenigden onder de naam De negende van... Zij volgen dit onderzoek op de voet. “Het is fijn om met hen in contact te staan,” zegt Verdoodt. “Het zet mijn fundamentele onderzoek met beide benen in de realiteit. Het is bovendien geen toeval dat ik me op DFNA9 focus: een van de specifieke genmutaties die tot die ziekte leidt, komt wereldwijd het vaakst voor in Vlaanderen en Zuid-Nederland, waar er zo’n 1500 patiënten zijn. Mijn doelgroep bevindt zich dus echt híér. En omdat de aandoening genetisch is, wachten deze mensen niet alleen op een remedie voor zichzelf, maar ook voor hun kinderen en kleinkinderen.”
Tot slot kijkt Verdoodt verder dan DFNA9. Want ook andere patiënten kunnen met deze techniek worden geholpen. “Het wegknippen van foute stukjes DNA kan ook op andere genetische ziektes worden toegepast. Zeker wanneer die zich op latere leeftijd manifesteren en er preventief kan worden ingegrepen. De injectie moet wel worden aangepast aan de genetische fout. Zo moet er een ander, specifiek eiwit worden gevonden.”
Dat de CRISPR-Castechnologie een revolutie betekent in de behandeling van genetische ziektes en hoop biedt aan een grote groep patiënten, staat vast.
Gehoorverlies en dementie
Wist je dat gehoorverlies de belangrijkste risicofactor is voor dementie waar je zelf invloed op hebt? Wetenschappers van UAntwerpen en VUB vertellen er alles over in een dossier van Nieuwsblad.
Doe zelf de test en ontdek hoe je je brein fit kan houden!