Hartinfarcten bij vrouwen: te lang onderbelicht
In het kort
- Vroeger focuste men vooral op het “klassieke”, typisch mannelijke hartinfarct: een vernauwing van de grote bloedvaten in het hart die zich uit als pijn in de borst.
- Vandaag weten we dat hartinfarcten bij vrouwen er heel anders kunnen uitzien wat betreft oorzaken, uiting en behandeling.
- Anno 2023 is er nog meer bewustzijn nodig rond vrouwspecifieke risicofactoren en opvolging.
Emeline Van Craenenbroeck is professor cardiologie aan UAntwerpen en hartfalenspecialist in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. In deze rubriek licht ze toe hoe de kennis over het vrouwelijke hart geëvolueerd is. Ze bespreekt belangrijke verschillen tussen hartinfarcten bij mannen en vrouwen, gaande van oorzaken en symptomen tot behandeling.
Het “klassieke” hartinfarct
We ontmoeten professor Van Craenenbroeck in haar bureau in het UZA. Op haar laptop heeft ze een tekening klaarstaan uit de jaren tachtig, van medisch illustrator Frank Netter.
“Heel wat generaties geneeskundestudenten kennen de illustraties van Netter uit hun cursussen”, vertelt Van Craenenbroeck. “Op deze prent zien we een man een restaurant verlaten, de kou instappen en naar z’n hart grijpen. Het klassieke beeld van een hartinfarct.” Maar dat beeld moet bijgestuurd worden: “Dit blijft geweldig getekend en is wel degelijk accuraat, maar slechts voor een bepaalde groep patiënten, namelijk mannen. Bij vrouwen kan het er heel anders uitzien.”
Een hartinfarct of hartaanval kan zich anders uiten bij mannen en vrouwen, legt Van Craenenbroeck uit. “Het hoofdsymptoom bij iedereen is pijn op de borst. Daarnaast komt ook uitstralende pijn frequent voor, zoals in de arm of zelfs in de kaak of tanden. Maar wat nog te weinig geweten is, is dat vrouwen vaak vagere, meer diverse klachten hebben. Zo kunnen ze zich plots misselijk, duizelig, moe of kortademig voelen – stuk voor stuk mogelijke indicaties van een hartinfarct. Gevaarlijk is dat dergelijke symptomen typisch als minder dringend worden gezien: patiënten wuiven ze weg of wachten een tijdje af. Niet wetende dat er misschien een hartaanval op til is.”
Zwangerschapscomplicaties en hormonale invloeden
Ook de oorzaken van een hartinfarct kunnen verschillen tussen mannen en vrouwen. “De klassieke risicofactoren gelden voor iedereen”, zegt Van Craenenbroeck. “Die hangen samen met levensstijl: denk maar aan roken, zwaarlijvigheid, een sedentair leven… Ze doen de grote bloedvaten in het hart dichtslibben en kunnen zo tot het klassieke infarct van de Netterafbeelding leiden. Maar dat is alleen bij mannen de nummer één oorzaak. Bij vrouwen is een vernauwing of samentrekking van de kleine bloedvaten couranter. Levensstijl speelt daarin een minder grote rol dan vrouwspecifieke risicofactoren, waaronder hormonale invloeden en zwangerschappen. Complicaties zoals zwangerschapsvergiftiging kunnen op termijn aanleiding geven tot hartproblemen, en zijn vaak een eerste uiting van een onderliggende vasculaire aandoening.”
Geen “one-fits-all”-behandeling
Op de vraag of er al voldoende een onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen wat de behandeling na een hartaanval betreft, schudt Van Craenenbroeck het hoofd. Het schoentje knelt al bij medische studies rond de effecten van revalidatie en medicatie. De proefpersonen bestaan soms tot wel negentig procent uit mannen. “Vrouwen nemen minder graag deel aan medische studies. Er spelen ook praktische factoren mee: ze kunnen bijvoorbeeld niet altijd hun huishouden in de steek laten.” Die ondervertegenwoordiging moeten we absoluut aanpakken, vindt Van Craenenbroeck. “Alle mogelijke drempels moeten we wegwerken, om actief vrouwelijke deelnemers te rekruteren! Nu weten we nog onvoldoende in welke mate de resultaten voor mannen ook gelden voor vrouwelijke patiënten, bijvoorbeeld wat betreft de juiste medicatie of dosis.”
Ook invasieve behandelingen zijn geen one-fits-all-oplossing. “Bij een hartaanval denken veel mensen aan het plaatsen van een stent, om een vernauwd bloedvat open te houden. Maar dat kan enkel bij een vernauwing van de grote bloedvaten. Vaak ziet men pas tijdens een ingreep dat er daar eigenlijk geen probleem zit. Dan wordt er geen stent geplaatst – case closed, in veel gevallen.” Maar daar zou het niet mogen stoppen: “Idealiter volgt er dan een functietest van de kleine bloedvaten, vooral voor vrouwen. Dat gebeurt nu nog te weinig.”
Nummer één doodsoorzaak bij vrouwen
Het beter opsporen en opvolgen van hartproblemen bij vrouwen is nochtans van levensbelang. “Hartaandoeningen zijn wereldwijd ook bij vrouwen de voornaamste doodsoorzaak, nog boven borstkanker,” zegt Van Craenenbroeck. Gelukkig groeit het bewustzijn rond vrouwspecifieke geneeskunde. Voor cardiologie was er zo’n twintig jaar geleden een kantelpunt. “Ongeveer gelijktijdig met de komst van meer vrouwelijke cardiologen”, merkt Van Craenenbroeck op. “Er is een positieve evolutie aan de gang, maar anno 2023 zijn we er nog niet. Neem nu de huidige Europese gezondheidsrichtlijnen. Daarin worden hartinfarcten bij vrouwen specifiek behandeld, wat super is. Maar… vrouwen worden erin beschreven als ‘bijzondere populatie’? Dat toont aan dat het bewustzijn nog een stuk meer moet groeien!”