Universiteit laat drinkende jongeren niet los

In België worden jaarlijks meer dan 2000 jongeren met een alcoholvergiftiging op de spoeddiensten opgenomen. UAntwerpen richtte de Leerstoel Jongeren en Alcohol op, met professoren Nico van der Lely en Guido Van Hal als titularissen. Beide heren stampen ook de eerste Vlaamse alcoholpolikliniek uit de grond. Alumna Lieve De Backer ziet als psychiater bij Multiversum in de praktijk wat verslaving met jonge mensen doet. En Pierre-Emmanuel De Smedt ontdekte dankzij zijn masterscriptie over jongeren en alcohol de impact van sensibilisering op scholen.

 

Gevolgen overmatig alcoholgebruik

Professor Guido Van Hal en zijn Nederlandse collega Nico van der Lely werken samen aan een Leerstoel Jongeren en Alcohol aan de universiteit van Antwerpen. Het doel is om de eerste alcoholpoli van Vlaanderen te openen en zo de kennis van Nederland, op het gebied van alcoholmisbruik bij jongeren, op Vlaanderen toe te passen.

 

Alcohol is de meest gebruikte legale harddrug in België en heeft grote gevolgen voor het lichaam en de geest, vooral bij jongeren. Het kan leiden tot gezondheidsproblemen en risico's op seksueel ongewenst gedrag. Alcohol schakelt immers een stukje van je hersenen – de amygdala – uit, waardoor ontremming optreedt. Beschadiging van de hersenen leidt tot een verlies aan intellectueel kapitaal en heeft ook een negatief effect op onze emotionele en impulscontrole. Alcohol heeft dus niet alleen een impact op de drinkende jongere zelf: de hele samenleving lijdt eronder.

 

De slechte cijfers noopten onze universiteit tot actie. In 2021 werd een Leerstoel Jongeren en Alcohol opgericht en in januari 2022 is de eerste alcoholpoli(kliniek) in ons land geopend. Drijvende krachten achter dit initiatief zijn professor Van Hal en zijn Nederlandse collega Nico van der Lely.

Meten is weten

De alcoholpoli's in Nederland geven ons veel cijfers over alcoholgebruik bij jongeren. Jongens worden opgenomen met een hoger alcoholpromillage dan meisjes, maar jongens zijn doorgaans wat ouder dan meisjes als ze in het ziekenhuis binnenkomen. Meestal hebben jongeren sterkedranken gedronken, vaak gemixt met frisdrank. “Dat is erg gevaarlijk, omdat je de hoge alcoholpercentages van 40% minder proeft door de zoete mix en hierdoor makkelijker drinkt”, legt Van der Lely uit.

 

“Wij hebben die cijfers in Vlaanderen nog niet”, getuigt Van Hal. “Onze spoeddiensten maakten gewag van een toename aan minderjarigen met een alcoholvergiftiging, en daarom besloten we ook te gaan meten.”

 

Golden hour

De alcoholpoli’s beogen vooral bewustwording van de gevaren van alcohol, om herhaling te vermijden. In de poliklinieken worden jongeren met een alcoholintoxicatie in eerste instantie nagekeken op verwondingen, er wordt bloed geprikt en een hartfilmpje gemaakt. Vanaf het moment dat ze wakker zijn, in het golden hour (oftewel het uur na het ontwaken uit hun roes), krijgen ze een speciaal programma, met voorlichting over alcoholmisbruik via interactieve video’s en een gesprek met de arts.

 

Indien nodig volgt er een neuropsychologisch onderzoek of worden er afspraken gemaakt met Veilig Thuis – het advies- en meldpunt voor kindermishandeling – als de thuissituatie te wensen overlaat. “We laten de jongere niet in de steek. Ook achteraf worden ze nog gecontacteerd voor een vervolggesprek.” Mét resultaat: het herval is gereduceerd tot zo goed als nul.

Van 16 naar 18 jaar

Op basis van de data van Van der Lely en collega’s is de grens waarop je in Nederland alcohol mag drinken, opgetrokken van 16 naar 18 jaar. In België ligt dat moeilijker, vanwege de biercultuur en de complexiteit van de federale en Vlaamse bevoegdheden. En daarnaast is er ook nog onze bourgondische mentaliteit, tegenover de veel soberdere protestantse levenswijze in Nederland. Het lijkt dus een beetje vechten tegen de bierkaai. “Maar goed, ook de minimumleeftijd om tabak te kopen in België werd in 2019 opgetrokken van 16 naar 18 jaar, dus we blijven er in elk geval voor ijveren.”

Alcoholisten getuigen

De sensibiliseringsles wierp zijn vruchten af. Bijna één op drie leerlingen die ooit alcohol had gedronken, gaf in de enquête achteraf aan hun alcoholgedrag te willen aanpassen na de les. Dat effect was het grootst bij de 16-jarigen. Ook was 86 procent blij een sensibiliseringsles over alcohol gekregen te hebben. De meesten gaven aan dat ze wel op de hoogte waren van de gevaren van roken, maar niet van die van drinken. 91 procent zei dat ze zeker iets hadden bijgeleerd. Bovendien hadden de getuigenissen van alcoholisten in de les 57 procent onder hen stevig doen nadenken. De scholen waar de sensibiliseringsles werd gegeven, waren allemaal vragende partij om dit jaarlijks te herhalen. Om jongeren verantwoord te laten omgaan met alcohol, zijn dus extra inspanningen nodig.

 

Ook aan de universiteit is er een kentering te voelen. Zo gaan de Antwerpse studentenclubs steeds bewuster om met alcoholgebruik op hun activiteiten. Bij ASK-Stuwer, de overkoepelende studentenvereniging op de campussen Drie Eiken, Groenenborger en Middelheim, drinken de organisatoren geen alcohol tijdens hun activiteiten. Bij tegenhanger Unifac, actief op de Stadscampus, zijn alle teamleden altijd 100% BOB op de activiteiten. Op die manier voelen studenten zich vanwege de groepsdruk niet ‘verplicht’ om alcohol te drinken.

“Alcoholmisbruik en suïcidaal gedrag gaan vaak hand in hand”

Alumna en psychiater Lieve De Backer weet als geen ander wat een alcoholverslaving met jonge mensen doet. Ze is beleidspsychiater van de afdeling transitiepsychiatrie in het psychiatrisch centrum Multiversum en behandelt jongeren tussen de 16 en 24 jaar.

 

“Vanaf 18 jaar komen jongeren in principe in de volwassen psychiatrie terecht”, vertelt Lieve. “Maar daar horen ze eigenlijk nog niet thuis. We weten sinds kort dat onze hersenen zich tot de leeftijd van 25 jaar blijven ontwikkelen. Er zijn maar vier residentiële centra in Vlaanderen die zich specifiek op deze groep richten.”

 

Lieve ziet een heel divers doelpubliek uit alle geledingen van de bevolking – meer meisjes dan jongens – en stelt vast dat de coronaperiode de jongeren op mentaal vlak geen goed gedaan heeft. “Tijdens die coronaperiode zonder hobby’s en andere uitlaatkleppen was alcohol drinken voor sommigen een copingmechanisme, om zich beter te voelen en alles even te vergeten. Die periode heeft hen echt schade toegebracht.”

Stijgende impulsiviteit

De ontwikkeling van de prefrontale cortex in de hersenen, het deel dat het nemen van goede beslissingen mogelijk maakt, is pas voltooid wanneer men 24-25 jaar oud is. Jongeren zijn dus meer geneigd om ongepast en impulsief gedrag te vertonen dan volwassenen, en alcoholgebruik verergert dit gedrag. Bovendien kan alcoholgebruik bij jongeren met suïcidale gedachten de druppel zijn die de emmer doet overlopen. Jongeren die op jonge leeftijd beginnen met drinken, hebben later vaak moeite om hun emoties te verwoorden en zich te verbinden met andere mensen.

 

Lieve pleit ervoor dat de maatschappij het gebruik van alcohol onder jongeren aanpakt. Alcoholgebruik wordt momenteel vaak gedoogd en gezien als onderdeel van het volwassen worden. Net zoals het verbod op roken in openbare ruimtes het aantal rokers drastisch heeft verminderd, kan het verbieden van alcoholgebruik een grote impact hebben. Ze is dan ook voorstander van alcoholpoli's en andere maatregelen die het gebruik van alcohol onder jongeren kunnen problematiseren.

 

Drinken om erbij te horen

Hoe behandel je als psychiater een verslavingsproblematiek? “Als het echt om een verslaving en dagelijks gebruik gaat, oriënteren we de jongere naar een verslavingsafdeling”, licht Lieve toe. “Maar als het om occasioneel gebruik of gebruik in het weekend gaat, dan ga ik met de jongere in gesprek. Het is belangrijk om met de jongere te kijken naar de functie van het drinken. Is het om erbij te horen? Of om zich beter te voelen? Want dan kan er gekeken worden of die nood op een andere manier kan opgevangen worden.”

 

Naast haar job als psychiater is Lieve De Backer ook als gastprofessor verbonden aan onze universiteit. Ze begeleidt onder andere een doctoraatsonderzoek naar methodieken die ouders van kinderen met verslavingsproblemen moeten helpen. Een belangrijk aspect daarbij is nabijheid. “Er gewoon zijn voor de jongere zonder echt de hele tijd in dialoog te gaan, blijkt erg helpend.”

Geef vandaag om morgen

Ben jij ook bezorgd om het alcoholmisbruik bij jongeren? Wil jij bijdragen aan onderzoek hierover en zo een rechtstreekse impact hebben? 

 

De Universiteit Antwerpen is een goed doel waaraan je kan doneren. Via een gift aan de Leerstoel Jongeren en Alcohol kan jij dus bijdragen aan onderzoeken over én oplossingen voor alcoholmisbruik bij jongeren. 

 

Voor giften vanaf 40 euro en meer levert het Universiteitsfonds Antwerpen een fiscaal attest af. Hiermee kan 45% van jouw gift fiscaal recupereren via je personenbelasting. Een win-win voor jou en het goede doel!

 

Doneren kan op het rekeningnummer BE42 7310 4624 7854 op naam van de Universiteit Antwerpen, Prinsstraat 13. Voeg in je mededeling de vermelding 'fiscaal attest' en je voorkeursbestemming toe. Online doneren kan ook via de website van het Universiteitsfonds Antwerpen.