Hoe omgaan met pijn na kanker?
Patiënten die kankervrij worden verklaard: dat is fantastisch nieuws. Maar helaas zijn zij niet noodzakelijk ook pijnvrij. An De Groef (Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen) legt uit waarom veel ex-patiënten vaak pijn ervaren na hun kankerbehandeling, en reikt oplossingen aan om de pijn onder controle te houden.
IN HET KORT
- Heel wat patiënten die kankervrij worden verklaard, ervaren aanhoudende pijn.
- Die klachten worden onvoldoende gerapporteerd en behandeld.
- Zorgverleners, patiënten en hun omgeving moeten beter geïnformeerd worden over deze problematiek. Meer inzicht en openheid dragen bij aan doeltreffend pijnmanagement.
Pijn na kankerbehandeling
“Kanker hebben gaat niet altijd gepaard met pijn. Enkele veelvoorkomende soorten zoals borst- of prostaatkanker worden zelden gedetecteerd door pijnklachten.” Aan het woord is An De Groef, professor revalidatiewetenschappen en kinesitherapie aan UAntwerpen. “Kankerbehandelingen zoals chirurgie, chemo- of radiotherapie veroorzaken wél geregeld pijn. Die pijn heeft een duidelijke functie: ons lichaam geeft een signaal om het tijdelijk rustig aan te doen, voor een goed herstel.” Ook langdurige pijn na een behandeling kan normaal zijn, zolang er nog een letsel is. Naarmate het letsel herstelt, moet ook de pijn verminderen. En dat gebeurt niet altijd: veel ‘volledig herstelde’ kankerpatiënten ervaren aanhoudende pijn. Een onvoldoende gekend probleem, zegt De Groef: “Zorgverstrekkers hebben veel meer aandacht voor pijnklachten tijdens een kankerbehandeling dan wanneer ze genezen patiënten opvolgen. De focus ligt dan op het wegblijven van de kanker. En de patiënten zelf? Die zwijgen in die fase vaak over hun klachten. Ze willen niet ondankbaar zijn en denken dat ze de pijn erbij moeten nemen. Nochtans zijn er oplossingen!”
Daarom is zogenaamde pijneducatie – bijleren over pijn – cruciaal. Wat zijn pijnprikkels en welke functie hebben ze? Wanneer is pijn (niet) normaal? Welke factoren hebben een invloed? “Zorgverleners sporen we aan om naar klachten te blijven vragen”, vertelt De Groef. “En patiënten empoweren we, zodat ze zelf initiatief nemen en niet met hun pijn blijven zitten. We bereiken hen via filmpjes en brochures, en nodigen hen uit voor een gesprek. We vragen steeds om iemand mee te brengen zodat ook hun naaste omgeving geïnformeerd is.”
De ene soort pijn is de andere niet
Tijdens die gesprekken wordt uitgelegd hoe pijn ontstaat. De oorzaak kan weefselschade zijn, schade aan het zenuwstelsel, of een ontregeling van het pijnsysteem zelf. “Het herkennen van de juiste soort pijn is cruciaal,” zegt De Groef, “want die bepaalt welke aanpak er aangewezen is. Zo zijn er verschillende types medicatie voor verschillende soorten pijn. Ook kunnen andere behandelingen geschikter zijn, zoals kinesitherapie of gesprekstherapie.”
Pijn beïnvloeden
Verder worden patiënten bewustgemaakt van hun eigen invloed op hun pijnervaring. De Groef vertelt hoe beweging de fysieke en mentale gezondheid kan boosten: “Dat hoeft geen topsport te zijn. Wandelen of wat vaker de fiets nemen is ook goed! Voor bepaalde pijnklachten zijn oefeningen onder begeleiding van een kinesist aangewezen.”
Niet alleen biologische factoren spelen een rol in pijngevoeligheid. Het psychosociale is net zo belangrijk. Stress verergert bijvoorbeeld pijnklachten.
Naast beweging zijn er nog factoren die pijn beïnvloeden. “Die kunnen biologisch zijn, zoals de genezing van een letsel. Maar het psychosociale is even belangrijk! Stress verergert bijvoorbeeld de pijngevoeligheid. Dan kunnen relaxatieoefeningen helpen.” Tot slot speelt ook de omgeving van de patiënt een belangrijke rol. “We moeten van de mythe af dat kankervrij gelijkstaat aan klachtenvrij. Pijn is weliswaar vaak onzichtbaar. Vraag patiënten daarom hoe het echt gaat, en hoe je hen kan ondersteunen.” De Groef pleit voor meer openheid over deze problematiek: “Door te praten over pijn kunnen patiënten, hun omgeving en zorgverleners samen een verschil maken!”