Vlaanderen wordt gekenmerkt door verstedelijking en veel verkeer. Gemotoriseerd verkeer is een belangrijke oorzaak van een slechte luchtkwaliteit, dat gezondheidsproblemen zoals astma en chronische hart- en vaatziekten kan veroorzaken. CLAIRE (Clean AIR For Everyone) onderzocht aan de hand van twee poppen hoe het gesteld is met de Vlaamse lucht.
Met CLAIRE is onderzocht wat het effect is van trage wegen op de luchtkwaliteit. Trage wegen zijn autoloos en hebben idealiter groene infrastructuur zoals bomen en planten. Vroeger werd reeds aangetoond dat bomen en planten werken als een filter die fijnstof opvangen, en zo de luchtkwaliteit verbeteren. Trage wegen zouden hierdoor een beter alternatief kunnen zijn voor wegen met veel autoverkeer.
“We moesten echter een manier verzinnen om de luchtkwaliteit en het effect van trage wegen erop te onderzoeken, zonder zelf fijn stof uit te stoten”, vertelt Roeland Samson, professor bio-ingenieurswetenschappen bij UAntwerpen. “Zo kwamen we op het idee van de buggy.”
De geboortes van Claire en Gilbair
Samson en zijn team stouwden een buggy vol met meetapparatuur. “Die apparaten meten fijn stof, ultrafijn stof en roet”, legt Samson uit. “Door ermee te wandelen, krijg je dus een beter beeld van de luchtkwaliteit op je route.”
De buggy diende echter niet alleen als mobiel meetsysteem, maar hielp ook om de blootstelling van jonge kinderen aan verkeersgerelateerde vervuiling in te schatten. Peuters en kleuters bevinden zich immers vaak letterlijk het dichtst bij de vervuilingsbron, namelijk de uitlaatpijpen van wagens. Eerder onderzoek toonde reeds aan dat de vervuiling op deze hoogte groter is dan op ademhalingshoogte van een volwassene.
Zo werd Claire geboren, de mascotte van het gelijknamige project. Al snel meldden honderden vrijwilligers zich aan om met Claire om te gaan wandelen. Om iedereen de kans te geven om mee te werken aan dit burgerwetenschappelijk project, kreeg Claire er al snel een broertje bij: Gilbair.
De vaste wandelroute van de vrijwilligers omvatte een snelle weg, met veel autoverkeer, en een trage weg. Verder werd er ook een weg onderzocht waar wel auto’s mochten rijden, maar waar ook bomen stonden. Langs de gehele route werden om de tien seconden een aantal variabelen gemeten.
Kilometers én data vreten
Dankzij alle vrijwilligers werd er in 35 wandelweken flink gewandeld: 568 wandelingen waren samen goed voor 3.680 kilometer. Dat is ongeveer van Antwerpen tot Porto en terug. Maar nog belangrijker: er werden ook veel gegevens verzameld.
Door rond te wandelen met de pop, hielpen vrijwilligers ons bij het onderzoeken van de luchtkwaliteit op hun route.
De onderzoekers gingen met alle gegevens aan de slag en ontdekten dat de luchtkwaliteit inderdaad beter is op trage wegen. En meer:
-
Op een drukke baan is de lucht opvallend vervuilder.
-
De schoonste lucht is soms net voorbij de berm te vinden: groene infrastructuren kunnen dus een buffer vormen tegen vervuilende stoffen en zorgen voor verkoeling.
-
Op álle plaatsen waar werd gemeten, werden de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie voor fijn stof overschreden.
Dankzij de poppen Claire en Gilbair hebben wetenschappers nu een beter zicht op de gezondheidseffecten van snelle en trage wegen. Het project werd uitgevoerd als deel van Nature Smart Cities, een internationaal project, dat lokale beleidsmakers ondersteunt bij de aanleg en het onderhoud van groene infrastructuren.
Lees meer over dit project of bekijk een korte video!