Gezondheid gaat over meer dan geneeskunde

Jean-Pierre Van geertruyden is professor in de geneeskunde aan UAntwerpen en medeoprichter en coördinator van het Global Health Institute. Na een jarenlange loopbaan in humanitaire hulpverlening waarvoor hij de hele wereld afreisde, streek hij op zijn negenendertigste neer in Antwerpen en ging op een doctoraat aan de slag. Het zou het begin van een sterke academische carrière betekenen. Aan Stroom vertelt Van geertruyden over zijn bijzondere parcours, en de voor- en nadelen van een latere start in de onderzoekswereld. 

Reizen en levenslang leren 

Van geertruydens professionele parcours leest als een avontuurlijk boek, inclusief enkele verrassende wendingen. Na zijn studies geneeskunde sloot hij zich aan bij de zeemacht en trok er drie jaar lang als medical officer mee opuit. “Een perfecte eerste job voor mij,” vertelt hij daarover, “Want ik was altijd al verzot op reizen.”  

Daarna maakte hij de overstap naar humanitaire hulpverlening. Deze eerste carrièreswitch hoeft echter niet te verrassen: “Tijdens mijn studies was ik naar Congo gegaan, waar ik echt de toegevoegde waarde van mijn werk inzag. Die ervaring inspireerde me zelfs om nog een postgraduaat tropische geneeskunde te volgen. Het was dan ook een kwestie van tijd tot ik in deze sector zou terechtkomen.” Voor de World Health Organization en Artsen Zonder Grenzen verleende Van geertruyden klinische en humanitaire hulp in onder meer Burundi, Burkina Faso, Rwanda, Guinée, Afghanistan, Pakistan en Bosnië. “Korte missies duurden enkele maanden, dan werkte ik 24/7. Daarna had ik steeds een rustperiode in België met het gezin. Voor de lange missies verbleef ik soms meer dan een jaar in het buitenland. Dan reisde mijn gezin mee.” En de impact op zijn familieleven ging verder dan het verhuizen. Na afloop van een missie adopteerde het gezin een kind van wie de ouders waren omgekomen in de burgeroorlog in Liberië en Sierra Leone. Uiteindelijk gaven familiale redenen ook de doorslag om definitief terug te keren naar België, vertelt Van geertruyden. “In 2004 had ik er een carrière van meer dan een decennium op zitten in het humanitaire veld. Mijn oudste kinderen waren prille pubers, en ik wou hen de kans geven hier te aarden.”  

In diezelfde periode diende er zich een opportuniteit aan op het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Van geertruyden begon zo op zijn negenendertigste aan een onderzoekstraject rond malaria, dat algauw tot een doctoraat leidde. Opnieuw een carrièreswitch, en dit keer niet naar een veld dat hij al langer op het oog had: “Die positie kwam toevallig op mijn pad, ik kende de onderzoekswereld helemaal niet. Toch was ook deze overstap ergens een logische keuze. Naast reizen heb ik namelijk een passie voor levenslang leren. En daar leent een doctoraat zich natuurlijk perfect toe!” 

Een academische blitzcarrière 

In 2007 behaalde Van geertruyden zijn doctoraatsdiploma, op zijn tweeënveertigste. Daarna maakte hij razendsnel carrière aan de Universiteit Antwerpen: eerst als postdoctoraal onderzoeker en vervolgens als professor. Een latere start aan een academisch traject heeft voor- en nadelen, zegt hij. “Soms bedenk ik wel eens dat ik, indien ik vroeger deze weg was ingeslagen, al op jongere leeftijd had gestaan waar ik nu sta. Ik voel dat ik nu pas op kruissnelheid kom terwijl mijn emeritaat in de verte toch al wat in zicht komt.” (lacht) Maar dit nadeel nuanceert hij meteen, want zijn intensieve ervaring in het werkveld heeft ook mee zijn universitaire blitzcarrière mogelijk gemaakt. Praktijkervaring ziet hij dan ook als een groot pluspunt voor startende academici. “Je vergaart skills die je mist bij een zuiver wetenschappelijk traject. Je staat in de wereld en leert op andere manieren te werken en beslissingen te nemen. Bovendien bouw je al een netwerk op. Ideaal om daarna de onderzoekswereld in te stappen.” 

Onderzoek en onderwijs in global health

Toen Van geertruyden aan de slag ging aan UAntwerpen, merkte hij al snel een lacune op: iemand om internationale (en vooral niet-Europese) samenwerkingen in goede banen te leiden. Daarop richtte hij samen met professoren Annelies Van Rie en Robert Colebunders het Global Health Institute op. “Het GHI is een onderzoekscentrum met als missie om de wereldwijde gezondheid te verbeteren. Dat doen we door actief internationaal samen te werken, vooral met het Zuiden, rond de drie pijlers van UAntwerpen: onderzoek, onderwijs en dienstverlening.” Concreet heeft het GHI onderzoekslijnen rond globale gezondheidsproblematieken zoals malaria, tuberculose, de knikkebolziekte, antibioticaresistentie, baarmoederhalskanker, hypertensie en diabetes, en vaccineerbare ziektes waaronder ebola en de apenpokken. Daar gaan medewerkers internationaal mee aan de slag: “We wisselen lokale oplossingen uit en leren van elkaar. Zo bouwen we hier en in het buitenland expertise op. Een vruchtbare kruisbestuiving!” Bovendien zijn de onderzoeksprojecten bijna allemaal multidisciplinair van aard. “Dat is belangrijk”, aldus Van geertruyden, “want zorg en gezondheid gaan over meer dan puur het medische. Onze projecten bevatten medische en labocomponenten, maar net zo goed antropologische of biologische. Neem nu ons malariaonderzoek. Daar komt heel wat statistische modellering en moleculaire biologie bij kijken om in kaart te brengen hoe de parasiet zich verspreidt. Onze antropologen en sociologen bestuderen dan weer hoe mensen naar de ziekte en het vaccin kijken.” 

Behalve in onderzoek speelt het GHI ook een belangrijke rol in onderwijs. Zo zijn er beurzen voor studenten uit het Zuiden om naar UAntwerpen te komen, alsook samenwerkingen met lokale opleidingen wereldwijd. Tot slot richtte Van geertruyden mee een Engelstalige master-na-master in global health op: “Die manama is een unieke samenwerking tussen de vijf Vlaamse universiteiten. Studenten kunnen aan alle instellingen vakken opnemen. Daarnaast is ook het uitgesproken multidisciplinaire karakter van de opleiding uniek. Terwijl andere masters in global health sterk (bio)medisch gericht zijn, komt 80% van onze studenten uit een andere vooropleiding, zoals rechten of sociologie. Dat is opnieuw een bewuste keuze geweest omdat gezondheid geen puur medisch verhaal is. Een visie die door de vakken én de studentenpopulatie van deze master wordt gereflecteerd!”