“Je bent wat je eet!” hoor je mensen vaak zeggen – met fatshaming en een ver doorgedreven dieetcultuur tot gevolg. Maar toch kunnen sommige mensen eten wat ze willen, terwijl bij anderen de weegschaal na het kleinste koekje omhoogschiet. Hoe komt dat? Wat je eet en hoeveel je beweegt, speelt een rol, maar er is méér aan de hand: je kan ook een genetische aanleg hebben tot over- of ondergewicht. En UAntwerpen-onderzoeker Jonas Torfs (Faculteit Wetenschappen) ontdekte dat dat bij bonobo’s exact zo is.
IN HET KORT
-
Het gewicht van bonobo’s bleek niet afhankelijk van hun geslacht, leeftijd of dieet.
-
De zwaardere bonobo’s in Europese dierentuinen blijken dezelfde – Amerikaanse – voorouders te hebben.
-
Anders werkende darmbacteriën kunnen verklaren waarom bonobo’s onder- of overgewicht ontwikkelen met hetzelfde dieet.
Serotonine in de darmen
Als bioloog bij UAntwerpen en ZOO Science bestudeert Jonas Torfs het ‘darmmicrobioom’ bij bonobo’s. Dat is een moeilijke naam voor álle bacteriën in onze darm. En wat blijkt nu: darmbacteriën hebben effect op de werking van onze hersenen. “Wist je bijvoorbeeld dat ongeveer 90 procent van de serotonine – het zogenaamde ‘goedhumeurhormoon’ – in onze darmen wordt geproduceerd, onder andere door darmbacteriën?”
Omgekeerd bepaalt het sociale gedrag van een dier ook de bacteriën die hij meedraagt. “Door sociaal contact geef je bacteriën aan elkaar door”, verduidelijkt Torfs. “Je deelt dus dezelfde darmbacteriën met je huisgenoten of dichte vrienden. Erg is dat niet: die bacteriën helpen onze spijsvertering en bevorderen onze gezondheid.”
Ondanks hetzelfde gezonde dieet ontwikkelden sommige bonobo’s overgewicht en sommige ondergewicht.
Darm-breinas
De verbinding tussen gedrag en het darmmicrobioom wordt de ‘darm-breinas’ genoemd, en vooral dat stuk bestudeert Torfs bij bonobo’s, die een bijzonder sociaal leefpatroon hebben. Maar hoe komen we nu bij overgewicht terecht? “Wel, we hebben de relatieve vetmassa van alle bonobo’s in Europese dierentuinen ingeschat, en we stelden vast dat er in één en dezelfde dierentuin bonobo’s met overgewicht én met ondergewicht voorkwamen, ondanks het feit dat ze allemaal hetzelfde gezonde dieet kregen.”
Het zit in de familie
Dus rees de vraag of er bij bonobo’s, net zoals bij mensen, een genetisch aspect meespeelt. “De relatieve vetmassa van bonobo’s bleek niet af te hangen van hun geslacht, leeftijd of dieet”, aldus Torfs. “Maar we ontdekten wél dat de zwaarste dieren allemaal uit een Amerikaanse lijn van bonobo’s kwamen en dus dezelfde voorouders hadden. Mogelijks waren die voorouders ondervoed? Bij mensen worden de genen die instaan voor een vlotte vetverbranding stilgelegd als de moeder tijdens de zwangerschap in hongersnood verkeerde. Misschien is dat ook zo bij bonobo’s, maar een sluitende verklaring hebben we nog niet.”
Bonobo’s hebben net als mensen een genetische aanleg om dik of dun te zijn.
Betere verbranding
Als je een genetische aanleg hebt voor overgewicht, kan je daar dan überhaupt iets aan veranderen? “Je kan er tóch voor kiezen om zwaardere dieren anders te voeden”, meent Torfs. “We hebben immers enkel gekeken naar hoeveel calorieën ze per dag binnenkrijgen, maar nog niet naar de vetten, de vezels en de eiwitten. Je darmmicrobioom bepaalt welke energie er vrijkomt uit je voeding en welke stoffen beter verteerd worden. Verbrand je te weinig of te traag voedingsstoffen, dan wordt het overschot opgeslagen als vet. Mogelijks hebben zwaardere bonobo’s dus anders werkende darmbacteriën. In elk geval hebben we aangetoond dat bonobo’s, net zoals mensen, een genetische aanleg hebben om dik of dun te zijn.”
Biologie studeren in Antwerpen
Jonas behaalde een master in de biologie (evolutie- en gedragsbiologie) en volgde ook het interdisciplinair Honoursprogramma. Dat programma nodigt excellente bachelorstudenten uit om hun wetenschappelijke kennis en academische competenties verder uit te breiden met een extra pakket naast het algemene aanbod.