Blijf uit mijn brein: Timo Istace over neurowetenschap en privacy
Een apparaat dat de mentale processen in je hersenen kan beïnvloeden: het is allang geen sciencefiction meer. Neurotechnologie heeft de afgelopen jaren enorme sprongen gemaakt, maar dat gaat niet zonder risico’s. Timo Istace, doctoraatsonderzoeker aan de Faculteit Rechten, bestudeert hoe mensenrechten onze mentale privacy en autonomie kunnen waarborgen. Op dinsdag 21 oktober pitcht hij zijn onderzoek tijdens de finale van de Vlaamse PhD Cup in het Gentse Ha Concerts.
Neurotechnologie ontwikkelt zich razendsnel, vooral binnen de medische sector. “Er bestaan bijvoorbeeld technologieën die signalen uit je brein kunnen opvangen en decoderen,” legt Istace uit. “Met die technieken kunnen patiënten een robotarm besturen of communiceren via spraaktechnologie. Omgekeerd kan het brein ook gestimuleerd worden met elektronische impulsen, een therapie die wordt toegepast bij psychische stoornissen zoals depressie of obsessieve dwangstoornissen.”
Volgens Istace wordt neurotechnologie steeds vaker ontwikkeld met een commercieel doel. “Een bekend voorbeeld is Neuralink, een techbedrijf van Elon Musk. Het ontwikkelt hersenimplantaten die neurale signalen omzetten in acties. Hoewel deze implantaten vandaag nog een medische doel dienen, stelt Musk duidelijk dat hij deze ooit in gezonde mensen wil implanteren. Neurotechnologie hoeft echter niet altijd zo invasief te zijn als een breinchip. Er bestaan ook hoofdtelefoons die signalen naar je hersenen sturen. Die zouden het concentratievermogen of de slaapkwaliteit verbeteren, al is de wetenschappelijke onderbouwing daarvoor eerder beperkt.”
Mogelijk misbruik van neurotechnologie
Hoewel neurotechnologie veelbelovend is, schuilt er ook gevaar in. “Wie kwaadwillige bedoelingen heeft, kan op termijn cognitieve processen bewust verstoren en onze gedachten in een bepaalde richting sturen,” waarschuwt Istace. “Ook emoties zouden kunnen worden gemanipuleerd, mensen kunnen bijvoorbeeld impulsiever of agressiever worden gemaakt.”
Grenzen aan deze technologie en het gebruik ervan zijn dus cruciaal. “Als jurist stel ik me de vraag: wat zijn de juridische implicaties van neurotechnologie? Hoe kan het recht ons brein en onze geest beschermen tegen mogelijke inbreuken?”
Mensenrechten als bescherming van mentale privacy
Een mogelijk juridisch antwoord vindt Istace in de mensenrechten. “In alle belangrijke verdragen is het recht op vrijheid van gedachte opgenomen,” legt hij uit. “Dat artikel hangt samen met de vrijheid van geweten en godsdienst. Oorspronkelijk was het bedoeld om politieke, religieuze en filosofische overtuigingen te beschermen tegen inmenging door de staat.”
Als jurist stel ik me de vraag: wat zijn de juridische implicaties van neurotechnologie? Hoe kan het recht ons brein en onze geest beschermen tegen mogelijke inbreuken?
Het huidige mensenrechtelijk kader is dus niet meer helemaal up-to-date. “De vrijheid van gedachte is niet afgestemd op de uitdagingen die neurotechnologie met zich meebrengt. Hoog tijd om te reflecteren over hoe we deze rechten kunnen moderniseren.”
Nominatie Vlaamse PhD Cup
Stof tot nadenken dus, ook voor de jury en het publiek van de PhD Cup-finale. In het Gentse Ha Concerts, de voormalige Handelsbeurs, stelt Istace op dinsdag 21 oktober zijn onderzoek voor.
“Ik krijg drie minuten de tijd om mijn verhaal te brengen,” vertelt hij. “De pitch moet niet alleen kort, maar ook begrijpelijk zijn voor een breed publiek. Daarna stelt de jury enkele vragen, en na beraad wordt de winnaar bekendgemaakt.”
Stem vandaag nog op Timo Istace
Naast de juryprijs wordt ook een publieksprijs uitgereikt. Op de website van de PhD Cup kan je de finalisten ontdekken via korte filmpjes. Tot 21 oktober om 17 uur kan je er stemmen op je favoriete kandidaat. De finalist met de meeste stemmen wint de publieksprijs en krijgt een reportage over zijn of haar onderzoek in Eos Magazine.
Wie de finale van de Vlaamse PhD Cup wil volgen, kan dat via een livestream. De stream start op 21 oktober om 20 uur.