Komt jouw pakje te laat door Trumps handelstarieven?
De huidige geopolitieke instabiliteit raakt ook onze transportketens. Zo treffen de invoerheffingen van Trump en sancties tegen Rusland overzees goederenvervoer. Bovendien zet de klimaatverandering havens en kanalen onder druk. Hoe houden rederijen het hoofd boven water? Hoelang blijven snelle internationale leveringen nog haalbaar? En welke verwachtingen stellen consumenten maar beter bij? Drie experts in maritiem transport delen hun inzichten over de grootste uitdagingen en mogelijke oplossingen.
In 't kort
- Door onder meer politieke conflicten staat overzees goederenvervoer erg onder druk.
- Kosten en levertijden lopen op, en voorspelbaarheid neemt af. Snelle internationale leveringen blijven niet vanzelfsprekend.
- De scheepvaart overleeft door flexibiliteit, zoals het aanpassen van vaarroutes. Ook spreiding over verschillende routes, regio’s en types lading helpt rederijen risico’s in te perken.
De maritieme transportsector werkt permanent in crisismodus
Christa Sys, hoogleraar transporteconomie aan UAntwerpen (Faculteit Bedrijfswetenschappen en Economie), ziet hoe maritiem goederenvervoer steeds meer onder druk staat. Als houder van de BNP Paribas Fortis-leerstoel ‘Transport, logistiek en havens’ en promotor van de leerstoel ‘Dennie Lockefeer’ zoekt ze samen met onderzoekers en partners uit de sector naar oplossingen voor urgente uitdagingen.
“We vervoeren maar liefst 85% procent van al onze goederen via het water”, zegt Sys. “Eerst als grondstof, dan als half afgewerkt product, en ten slotte als afgewerkt product. De scheepvaart is het kloppend hart van onze economie, maar staat erg onder druk. Denk aan geopolitieke spanningen: de handelssancties tegen Rusland of de dreiging in de Straat van Hormuz hebben grote gevolgen voor overzees goederenvervoer. Maar ook klimaatverandering – met droogte in het Panamakanaal en veranderende wind- en golfpatronen – verstoort wereldwijd onze toeleveringsketens.”
Hogere kosten en langere levertijden
De precieze impact verschilt per luik van de sector – transport van vloeibare goederen, droge bulk of containervaart – met elk eigen routes en kwetsbaarheden. Toch duiken er ook algemene trends op. “Overal lopen kosten en levertijden op, en neemt voorspelbaarheid af. Rederijen moeten bijvoorbeeld vaarroutes doorheen risicogebied extra beveiligen of omzeilen. Dat kost tijd en geld. Ook is bevoorrading al in het gedrang gekomen. Egypte was bijvoorbeeld erg afhankelijk van graanimport uit Oekraïne, die plots verstoord werd door de oorlog met Rusland.”
Strategische voorraden en wijzigende handelsroutes
De sector overleeft door flexibiliteit, zegt Sys. “Rederijen weten doorheen crisissen te navigeren door zich voortdurend aan te passen aan de nieuwe realiteit. Sinds Trumps handelstarieven de Chinese export doen dalen, worden producten uit China bijvoorbeeld opnieuw gelabeld of verpakt in Vietnam en Cambodja, om toch onder gunstigere tarieven te vallen. En de handelsroutes? Die verschuiven mee.”
Ook doen bedrijven aan strategische bevoorrading: “Bij de aankondiging van die nieuwe maatregelen legden ze snel extra voorraden aan – wat leidde tot een piek in maritiem transport. Vervolgens wachtten ze af of de tarieven zouden dalen of vervallen, vooraleer ze hun voorraden opnieuw aanvulden. Zo probeert men voorbereid te zijn, al valt niet alles te voorspellen.”
De scheepvaart is het kloppend hart van onze economie, maar staat erg onder druk. Denk aan geopolitieke spanningen of de klimaatverandering.
De sector én de klant moeten flexibel zijn
Sinds 2015 wordt de scheepvaart geconfronteerd met een onophoudelijke stroom aan uitdagingen: strengere uitstootregels, covid, handelsoorlogen, natuurrampen, recente conflicten zoals Israël-Palestina… Sys legt uit hoe de sector maar ook de klant zich kan wapenen tegen zulke moeilijke en onvoorspelbare omstandigheden. “Consumenten merken er nu misschien nog weinig van, maar zullen hun verwachtingen zeker moeten bijstellen en flexibel zijn. Snelle internationale leveringen blijven niet vanzelfsprekend. Lokale productie en bewuster consumeren worden belangrijk om de druk op toeleveringsketens te verlichten.”
En de maritieme transportsector zelf? “Die werkt permanent in crisismodus. Flexibiliteit is onmisbaar, net als samenwerking en langetermijndenken. Nu blussen we nog te vaak brandjes ad hoc. We moeten samen verder vooruitkijken!”
Blootstelling aan risico’s maakt scheepvaart veerkrachtig
Jasmine Lam, hoogleraar maritieme studies aan de Technische Universiteit van Denemarken en gastspreker aan UAntwerpen, is gespecialiseerd in risicovoorspelling en veiligheidsstrategieën binnen de maritieme sector.
“Scheepvaart is van nature volatiel”, aldus Lam. “De sector wordt voortdurend verstoord door externe factoren zoals olieprijzen, handelstarieven en geopolitieke spanningen.” De grootste uitdaging schuilt echter niet in de directe kosten van die veranderingen, maar in de onzekerheid die ermee gepaard gaat. “Wanneer nieuwe handelstarieven worden aangekondigd, is de moeilijkste fase vaak die van de onderhandelingen. De onzekerheid tijdens die periode bemoeilijkt beslissingen over vaarroutes, vlootomvang of investeringen in nieuwe schepen. Langetermijnplanning wordt dan bijna onmogelijk, terwijl die net essentieel is.”
Voorspellen en samenwerken om risico’s in te perken
Onzekerheid brengt risico’s met zich mee, gaat Lam verder. “Risicovoorspelling helpt die in te perken. Je gaat dan de omvang en duur van verstoringen inschatten en gepaste reacties voorstellen. Maar die oefening wordt steeds moeilijker, omdat cruciale inputfactoren – zoals handelstarieven, vaarroutes en scheepsladingen – almaar minder voorspelbaarder worden. Daarom zouden bedrijven zich nu moeten voorbereiden op uiteenlopende scenario’s: met een actieplan voor het geval de tarieven stijgen, en een ander als ze dalen.”
Nog een cruciale strategie om risico’s te beperken is diversificatie. “Rederijen met een enge focus zijn kwetsbaarder. Beperk je niet tot één route, regio of type lading. Door nieuwe markten aan te boren, verklein je de impact van disrupties.” Voor kleinere spelers biedt een partnerschap bescherming: “Zij kunnen toetreden tot shipping pools: allianties waarbinnen rederijen samen hun vloot beheren om zo individueel risico te spreiden. Samenwerking is essentieel!”
Welzijn van bemanning bepaalt veiligheid op zee
Maritieme risico’s en veiligheid gaan natuurlijk niet alleen over schepen en hun lading, maar ook over mensen, benadrukt Lam. “Bij gevaar op zee wordt de bemanning het eerst getroffen. De vele uitdagingen van vandaag – waarbij vaarroutes bijvoorbeeld op het laatste moment wijzigen – veroorzaken extra stress. Die druk leidt tot vermoeidheid, een belangrijke oorzaak van ongevallen.”
Haar advies is duidelijk: “Verminder stress door bemanning voldoende vrijaf te geven en actief hun mentaal welzijn op te volgen. Bied daarnaast opfriscursussen aan over noodprocedures en omgang met risico. Een uitgeruste, goed voorbereide bemanning reageert sneller en doeltreffender!”
Tegenslag maakt sterker
Afsluiten doet Lam met een optimistische noot. “Ondanks de duidelijke nadelen van al die uitdagingen en onzekerheden, hebben ze de maritieme sector ook alerter en beter voorbereid gemaakt. De verhoogde blootstelling aan risico’s heeft verandering in gang gezet: personeel en bemanning reageren nu sneller en doeltreffender, volgen vaker trainingen en maken meer gebruik van digitale hulpmiddelen. Ook de systemen voor risicobeperking en noodhulp zijn verbeterd. De uitdagingen zijn zeker nog niet voorbij, maar de sector wordt wel steeds veerkrachtiger.”
De aanpak van internationale rederij MSC
Hoe houdt een rederij zich staande in deze turbulente tijden? Alumnus Jerri Smet, logistiek en transportmanager bij MSC, biedt een blik achter de schermen.
Na studies TEW, office management en logistiek aan UAntwerpen en de Karel de Grote Hogeschool, belandde Smet bij de Mediterranean Shipping Company ‘MSC’. Wat ooit in Brussel begon als een familiebedrijf, groeide uit tot een wereldspeler in containertransport, met kantoren in 155 landen, 200 000 medewerkers en een vloot van 900 schepen.
Getroffen door conflicten en klimaatopwarming
Bij MSC hebben verstoringen in de transportketen onmiddellijk impact. “Politieke beslissingen en conflicten beïnvloeden vraag en aanbod, met een wereldwijd rimpeleffect: spanningen tussen China en de VS raken ook Europa”, aldus Smet. “In zulke situaties verandert bovendien de regelgeving razendsnel. Wij volgen steeds de nieuwste richtlijnen op, en zetten veiligheid van bemanning en schip voorop. Bij dreiging kiezen we alternatieve routes – weliswaar met extra kosten en vertragingen tot gevolg, voor ons en onze klanten.”
Europa wordt door hoge loon- en energiekosten minder aantrekkelijk dan Amerika of Azië. Industrieën trekken weg en Europa wordt meer importgericht – dat voelen we in onze havens.
Ook klimaatverandering én groene regelgeving treffen de rederij. “We krijgen steeds meer te maken met extreme weersomstandigheden: droogte in het Panamakanaal, onvoorspelbare waterstanden van de Rijn… De Europese Green Deal legt daarom strikte verduurzamingsmaatregelen op, zoals uitstootvermindering. Dat doel is belangrijk, maar de economische impact is groot. Europa wordt door hoge loon- en energiekosten minder aantrekkelijk dan Amerika of Azië. Industrieën trekken weg en Europa wordt meer importgericht – dat voelen we in onze havens.”
Garanties van rederijen én klanten in het gedrang
Sinds covid is voorspelbaarheid in de transportsector zoek, stelt Smet. “Waar shipping vroeger duidelijke cycli kende, volgen verstoringen elkaar nu snel op. We lossen bij MSC dagelijks nieuwe problemen op. Die nieuwe realiteit verandert onze dienstverlening en zet de garanties van langetermijncontracten onder druk – iets wat soms moeilijk uit te leggen is aan klanten.”
Maar ook de klanten van MSC kampen met onzekerheid: “Schommelende energiekosten, bijvoorbeeld, maken hun productiecapaciteit onvoorspelbaar. Dat heeft dan weer invloed op hoeveel schepen ze van ons nodig hebben.”
Snel reageren maar ook durven vooruitkijken
Om disrupties op te vangen, hanteert MSC twee strategieën. Structurele uitdagingen zoals de Green Deal worden in langetermijnprojecten aangepakt door gespecialiseerde teams. Voor plotse verstoringen daarentegen moet er binnen de vierentwintig uur een strategie klaarliggen. “Een apart crisisteam hebben we niet”, zegt Smet. “Iedereen moet een beetje crisismanager zijn.” Daarbij zijn wendbaarheid en overleg cruciaal. “Onze managementteams wereldwijd overleggen voortdurend met elkaar en met de hoofdzetel in Zwitserland. Regionale problemen worden op globaal niveau besproken.”
Daarnaast zet MSC maximaal in op sterktes die ze zelf in de hand hebben: “Met onze grote vloot en eigen terminals kunnen we onze basisdienstverlening garanderen. Daarin blijven we investeren, net als in heldere communicatie, bereikbaarheid en korte lijnen met klanten. Tot slot focussen we op onze mensen. Door jaarlijks ook nieuw talent aan te werven, verwelkomen we bovendien steeds frisse ideeën en innovatie!”