De ideale sport-bh: hoe wetenschap vrouwen beter laat bewegen
Tijdens het lopen, springen of zelfs wandelen: vrouwelijke borsten bewegen altijd mee. En dat heeft impact: zeven op de tien sportende vrouwen hebben last van sportgerelateerde borstpijn. Toch was de sport-bh lang een blinde vlek in sportonderzoek. Stilaan analyseren meer en meer wetenschappers hoe betere sport-bh's comfort bieden, blessures voorkomen én prestaties verhogen.
De borst als biomechanische uitdaging
“Borsten zijn geen spieren", legt Ine Mylle, onderzoeker female athlete biomechanics (Simon Fraser University, Canada), uit. “Ze bestaan vooral uit vet- en bindweefsel en bewegen onafhankelijk van de romp. Als je loopt of springt, versnelt en vertraagt je lichaam, maar je borsten blijven telkens nog even in beweging. Dat zorgt voor een driedimensionale verplaatsing – we noemen dat de breast bounce.”
Bij die beweging rekken de ligamenten van Cooper, de natuurlijke steunstructuren in de borst. “Als dat te vaak of te hevig gebeurt, verliezen ze hun stevigheid”, zegt Mylle. “Het gevolg: pijn, houdingsproblemen en op lange termijn zelfs weefselschade. Maar liefst zeven op de tien sportende vrouwen geeft aan soms sportgerelateerde borstpijn te voelen."
Minder pijn, meer efficiëntie
Recent onderzoek van Veerle Segers (UGent) toonde onder meer aan dat de borsten bij sommige vrouwen tot 30 cm op en neer bewegen tegenover de borstkas: 15 cm naar boven en 15 cm naar beneden. "Dat zorgt voor een versnelling van meerdere keren de zwaartekracht, waardoor het gewicht van je borsten veel zwaarder voelt."
"Hoe groter de borst, hoe sterker de impact op het lichaam. Een betere ondersteuning maakt wel een opvallend verschil: een goede sport-bh blijkt de borstbeweging met 60% te beperken. Op die manier vermijden die vrouwen pijn en bewegen ze efficiënter."
Warmtecamera's en economie
Maar hoe ontwerp of kies je nu de ideale sport-bh? "In essentie wil je de bewegende massa – in dit geval de borsten – zo dicht mogelijk bij het lichaam houden om de impactkrachten te minimaliseren. En dat zonder dat het onaangenaam voelt", zegt Gunther Steenackers, professor Elektromechanica aan de faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen van UAntwerpen en het Industrial Vision Lab.
Zijn onderzoeksgroep voert onderzoek uit met cameragebaseerde technieken voor textielinspectie. "We meten bijvoorbeeld het comfort van sportkledij met warmtecamera’s. Die registreren factoren als de warmteafvoer, mogelijk wrijving van kledingnaden of de bloeddoorstroming van afgeknelde spieren."
Met warmtecamera’s registreren we factoren als de warmteafvoer, wrijving van kledingnaden of de bloeddoorstroming van geknelde spieren.
De technieken zijn beschikbaar, maar werden in het lab nog niet toegepast op ontwerpen voor sport-bh's. "De sportfabrikanten met wie we samenwerken, focussen momenteel op zaken die hen economisch interessanter lijken. Bijvoorbeeld op hoe details de warmteafvoer verbeteren bij kledij voor mannelijke topatleten. Warmteregulatie kan prestaties met 20% verhogen. Ook dat lijkt me een detail om mee te nemen bij het uittekenen van de ideale sport-bh."
Ontworpen door modedesigners
Sportonderzoek bij vrouwen is nog altijd veel minder ontwikkeld dan bij mannen. De meeste sportschoenen zijn ontwerpen voor mannen met een ander kleurtje. Pas dit jaar bracht Adidas voor het eerst een vrouwenvoetbalschoen op de markt die volledig ontwikkeld is voor het vrouwenlichaam.
Sinds kort groeit de aandacht voor female health and sports, vooral in sporten als voetbal en wielrennen – en straks ook in het volleybal dankzij het UAntwerpen-project Springstof. Maar het gebrek aan kennis over de sport-bh illustreert hoe weinig we specifiek weten over blessurepreventie, trainingsopbouw of sportkledij bij vrouwelijke sporters.
Springstof: wetenschap op het volleybalveld
In het project Springstof werken vier masterstudenten productontwikkeling van de Universiteit Antwerpen samen met de West-Vlaamse volleybalploeg VLAMVO Vlamertinge om een sport-bh voor springsporten te ontwikkelen.
De komende maanden gaan de studenten heel veel data verzamelen, de speelsters opmeten (misschien zelfs met een 4D-scanner), ontwerpen en prototypes maken. Zo brengen ze biomechanica en praktijk dichter bij elkaar – en tonen ze hoe wetenschap letterlijk in beweging komt.
"De meeste sport-bh's worden nog altijd ontworpen door modedesigners zonder biomechanische kennis", zegt Mylle. "Als er al eens getest wordt, doet men dat op een loopband, maar daar beweeg je onnatuurlijk rechtlijnig, zonder draai- of springbewegingen."
De juiste maat
Een ander probleem is dat volgens Mylle tot tachtig procent van de vrouwen een verkeerde bh-maat kiest. “Vaak omdat ze enkel afgaan op wat comfortabel lijkt in het pashokje, maar wat daar goed aanvoelt, werkt daarom niet bij intensieve beweging. Als de bh te los zit, beweegt alles te veel; als hij te strak zit, kan hij de ademhaling of bloedcirculatie belemmeren.”
Het sensibiliseren van vrouwen om de juiste sport-bh te kiezen, is op korte termijn misschien wel even belangrijk als onderzoek naar nieuwe ontwerpen, vult Segers aan. “In Australië is er al iets meer bewustwording rond borstbeweging en comfort bij sporten. Maar zelfs daar bleek dat bijna de helft van de eliteatletes een verkeerde bh droeg."
In Australië is er al meer bewustwording, maar zelfs daar bleek dat bijna de helft van de eliteatletes een verkeerde bh droeg.
Het juiste model
In grote lijnen bestaan er momenteel drie categorieën sport-bh's: compressie-bh's – die de borsten tegen de borstkas drukken, ingekapselde bh's – waarbij elke borst apart wordt ondersteund in een voorgevormde cup, en combinatiemodellen. Dan heb je nog varianten met of zonder kruis op de rug, met sluiting vooraan of achteraan enzovoort.
Wat jouw ideale sport-bh is, hangt af van je lichaam en van je sport. Segers: "Iemand met een A-cup kan meestal vlot lopen met een compressietopje, maar vanaf C of D heb je allicht een ingekapselde bh nodig met een kruis op de rug. Vanaf E of F is allicht ook compressie en verstelbaarheid nodig, omdat de borst ook doorheen de menstruatiecyclus tot één cupmaat verandert. Je moet dus wat speling hebben."
Maar er bestaat niet één perfecte sport-bh: het is zoeken naar wat past bij jouw lichaam en situatie. "Twee vrouwen met dezelfde cupmaat kunnen totaal verschillende borsten hebben,” zegt Segers. “Daarom werken we soms ook met 3D-scans om pasvorm en drukverdeling beter af te stemmen. Check zeker ook eens de keuzehulp op bra.edu.au als je een sport-bh wil."
Meten is weten – ook bij borsten
Om nog meer te weten te komen over de ideale sport-bh, tekende Mylle een nieuwe manier van meten uit. "Voor mijn onderzoek werk ik met draagbare sensoren die in reële situaties de versnelling op de borst zelf meten. We gebruiken dezelfde technologie als de versnellingsmeters waarmee een smartwatch stappen telt. De sensoren zijn even klein als een muntstuk en wegen minder dan vijf gram."
Met de sensoren kan je als onderzoeker driedimensionaal in kaart brengen hoe de borst beweegt en hoeveel kracht er op een borst inwerkt. “We koppelen dat aan gegevens van de sportsters en wat ze tijdens échte sportsituaties voelen: pijn, druk, ongemak", zegt Mylle. “Zo weten we niet alleen wat er beweegt, maar ook hoe het aanvoelt.”
Met mijn onderzoek wil ik vrouwen vrijer laten bewegen en het kennisverschil met de mannelijke sportgezondheid verkleinen.
Klaar voor de ideale bh?
Zijn er nog andere technieken of materialen die kunnen helpen om de sport-bh van de toekomst te ontwerpen? Steenackers: "Een belangrijke trend is digital prototyping of het maken van digital twins. In plaats van tientallen proefpersonen te testen, ontwikkelen we meer en meer digitale modellen van lichamen en kledingontwerpen. Daarmee kunnen we virtuele proeven uitvoeren en ontwerpen optimaliseren met een minimaal aantal fysieke tests."
"Daarnaast geloof ik in de mogelijkheden van personalisatie en slimme materialen. Via scans kunnen we exacte lichaamsvormen gebruiken om een naadloze bh op maat te maken die huidirritatie vermijdt. En met slimme stoffen bedoel ik materialen die bijvoorbeeld hun elasticiteit of warmteafvoer aanpassen aan de activiteit. Die stoffen bestaan al, maar ze blijven wel prijzig. Voorlopig kan je allicht beter een afzonderlijke bh kopen per sport die je beoefent."
Van bh's tot gezondheidskloof
Het blijft nog koffiedik kijken hoe de ideale sport-bh zal evolueren. "Maar het staat vast dat we nog veel vooruitgang kunnen boeken", zegt Mylle. "Ik geloof alleszins niet in één universeel model. Zoals je loopschoenen kiest op basis van de intensiteit waarmee je gaat lopen, zou je een sport-bh moeten kiezen op basis van je borstbeweging en sportbelasting.”
"Een goed bh-ontwerp draait voor mij overigens niet alleen om vrouwen beter te laten sporten. Het gaat ook om gelijke kansen en welzijn. Met mijn onderzoek wil ik vrouwen vrijer laten bewegen en het kennisverschil met de mannelijke sportgezondheid verkleinen."
Gezondheidskloof uitgelicht
Niet alleen op het vlak van sport, maar ook in andere velden is de gezondheidskloof nog een reëel probleem. Professor cardiologie Emeline Van Craenenbroeck legt uit dat een vrouwelijk hartinfarct er bijvoorbeeld heel anders uitziet dan een mannelijk hartinfarct - en dat een goed bewustzijn van die vrouwspecifieke symptomen een kwestie van leven of dood is.